Televizijska premjera filma „Dara iz Jasenovca” je izazvala veliko interesovanje, a deo srpske javnosti šokirao se zločinima ustaških koljača nad nedužnim i nemoćnim pretežno srpskim civilnim žrtvama. Tom delu naše javnosti svakako je nepoznato da bi se skoro o svakom srpskom selu na prostoru Nezavisne države Hrvatske mogao snimiti sličan film. Naviknuti na dugogodišnje anatemisanje srpskog naroda kao agresorskog i zločinačkog, većina analitičara filma svaki nastup počinje sa izvinjavanjem hrvatskoj javnosti da film nije srpska propaganda, da nema za cilj širenje mržnje i da su ustaše bile samo manji dio hrvatskog naroda. Da je situacija obrnuta, takvi stavovi od hrvatske stručne i ostale javnosti se ne bi mogli očekivati. Od 1945. godine hrvatska komunistička vlast i nova hrvatska vlast od 1990. godine, vešto su minimizirale ulogu ustaških zločinaca a srpske žrtve gurnule u zaborav ili ih dovele u poziciju krivaca za vlastitu smrt.
U proglasu „Narodima Hrvatske”, od 9. 9. 1944. godine, Zemaljske komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača (misli se i na četničke i ostale okupatorske snage), ustaški zločinci nazvani su „zlotvori”, „najkrvaviji koljači”, „palikuće”, „ubojice”, „ubice naše djece”. U posleratnim radovima i dokumentima Udbe ustaški zločinci se najčešće nazivaju „koljačima” i „banditima” a njihov zločin „ustaški teror”.
Nakon govora Josipa Broza Tita u Glini 27. 7. 1952. godine, kada je za zločine nad Srbima, Jevrejima i Romima, počinjene u NDH, abolirao ovu zločinačku tvorevinu i pripisao ih njemačkom okupatoru, retko se u literaturi pojavljuje termin „ustaški koljači”. Od tog vremena pojavljuju se eufemizmi „okupatori i njihovi pomagači”, „fašisti i njihove sluge” itd. U stručnim radovima, a zarad naučne terminološke korektnosti, ustaški koljači su u međuvremenu postali „pripadnici hrvatskih oružanih snaga”. U novonastaloj Republici Hrvatskoj u mnogim stručnim radovima i natpisima na podignutim spomenicima, ustaški koljači su postali „vitezovi”. U komunističkoj i hrvatskoj literaturi se NDH karakterisala kao „takozvana” a ustaše kao „šačica Pavelićevih sledbenika” ili „marginalizovani deo ekstremista u hrvatskom narodu”.
U istom proglasu „Narodima Hrvatske”, srpske civilne žrtve se pominju u sintagmama „masovni grobovi naših žrtava”, „grobovi nevinih žrtava” „žrtve u jamama i bezdanima”, „poklana deca” itd.
Od završetka Drugog svetskog rata do danas razvijala se postepena revizija istorije na prostoru Hrvatske. Nakon perfidnih istorijskih falsifikata, jednostranih tumačenja događaja, obmana, krađa dokumenata, zavera, propagande, hrvatske ofanzivnosti i srpske pasivnosti, došlo se do neverovatne zamene teza, gde srpskih žrtava gotovo i nema, a ako ih negde i ima ili su to žrtve gde su Srbi ubili Srbe, da bi optužili Hrvate ili su opravdane žrtve nastale u odbrani od „velikosrpske agresije” na Hrvatsku.
Zablude oko žrtava i zločinaca najbolje se mogu uočiti na natpisima na spomenicima u srpskim selima u Lici. Na spomenicima izgrađenim odmah posle rata kao izvršioci su navedeni „ustaški” zločinci . Na kasnije izgrađenim spomenicima zločinci su „okupatori ili fašisti i njihove sluge” a najžalosniji natpisi su na spomenicima i u nekim zbornicima iz NOB-a, gde su civilne žrtve (deca, žene i stariji) „svoj život ugradili u temelje bratstva i jedinstva” ili „svoj život ugradili u temelje socijalističke Jugoslavije”. Obavezan simbol na tim spomenicima bio je ideološke prirode – velika zvezda petokraka kao simbol pripadnosti partizanskom i komunističkom pokretu, iako nijedna od tih žrtava nikada nije čula za komuniste i partizane. Pošto na spomenicima nema oznaka nacionalne i verske pripadnosti žrtava, postoji realna opasnost da te žrtve, na ono malo neporušenih spomenika, jednog dana postanu „hrvatske žrtve”.
Đorđe Pražić,
Novi Beograd
